De mieren van Irma en Henk

Rode kale bosmier

Wij zijn Irma Manuputy en Henk Yperlaan.
Wij volgen de gidsenopleiding van het IVN De Bilt e.o.
Een van de opdrachten die wij doen is onderzoek naar de flora en fauna in een gedeelte van het Leijense bos / Beukenburg. Er zijn in dit gebied veel mierenhopen te vinden van de rode kale bosmier, één daarvan bevindt zich vlak langs het pad dat ligt bij het gebiedje dat wij hebben gekozen om te monitoren. Wij volgen de ontwikkelingen van het bos en de mierenhopen gedurende vier seizoenen. We zijn enthousiast gestart in maart 2016.

Irma en Henk

De mieren waren in het begin nog weinig actief, maar bij het warmer worden, werden ze steeds actiever. In de zomer zijn de mieren tot ver van hun kolonie te vinden, druk bezig met het verzamelen van plantaardig en dierlijk materiaal. Hun nesten waren al snel hersteld van de geleden winterschade. Zij krioelen over het pad, klimmen tot hoog in de naaldbomen, op zoek naar luizen en andere kleine insecten. In het najaar worden hun activiteiten langzaam steeds minder zichtbaar. Ze trekken zich terug in hun mierenhopen. Er is voor ons steeds minder om waar te nemen.

10 december viel er een pak sneeuw

Bij het invallen van de winter en de komst van echt koude dagen is er van activiteiten van de mieren bijna helemaal niets waar te nemen, maar dit jaar eindigde spectaculair. Op 10 december viel er een flink pak sneeuw, de mierenhoop verdween onder een dik sneeuwdek, op de takken van de er omheen staande naaldbomen werd het pak sneeuw een zware last. Sommige takken begonnen te zakken waardoor de sneeuw eraf gleed op lagere takken, deze gingen door het ineens toegenomen gewicht kraken en scheurden met een luide knal van de boom. Toen de sneeuw weggesmolten was lagen her en der grote takken van de Douglassen die hier in vrij grote hoeveelheid staan. Op het mierennest lagen meerdere takken.

3 januari na de storm

En toen kwam op 3 januari 2018 een flinke winterse storm, bijna twee weken later gevolgd door een nog hardere storm. Takken scheurden af, hele bomen gingen tegen de vlakte, in hun val kleine boompjes en takken van andere bomen meenemend. De boswachter heeft het hout dat op de paden lag laten opruimen, de takken zijn naar de zijkanten van ons pad gegooid en ons mierennest was verdwenen onder een grote hoeveelheid, kris kras door elkaar liggende takken.
Wij zijn heel benieuwd hoe de mieren op deze gebeurtenissen gaan reageren. De komende tijd zullen we heel nauwlettend gaan observeren wat de mieren gaan doen, kunnen zij dit overleven, gaan ze verhuizen of maken ze gebruik van deze takken om hun mierenhoop groter en hoger te maken met een stevig fundament van grote takken. Voorlopig zullen we het nog niet weten, het is nu te koud voor enige activiteit van de mieren.     

Henk en Irma                                                 

Natuurexcursie met bewoners van de Amandelboom (9 maart 2018)

Op verzoek van de activiteitenbegeleidster van de Amandelboom gaan we in het kader van NL Doet een boswandeling maken met ouderen in het Houdringhebos. Na een zeer koude periode, door sommigen wel ijsbeerweer genoemd, is dan eindelijk de Lente aangebroken. Het bos is ontwaakt, de temperatuur is aangenaam, wij hebben er zin in en de belangstelling onder de bewoners is groot.

Er gaan zeker 11 mensen in rolstoelen mee, 11 vrijwilligers om de rolstoelen te duwen en nog 5 wandelaars. Samen met de IVN gidsen bestaat de groep dus uit ruim 30 personen. We splitsen de groep in tweeën en gaan van start, door het hekje van de Amandelboom lopen we zo het bos in. Een bonte stoet vormen we.

De belangstelling is groot

We staan stil bij haarmos en gaffeltandmos, speenkruid dat net opkomt, de begroeiing bestaat uit beuken, eiken, taxus, hulst en verderop grove den, fijnspar en lariks. Het publiek is bijzonder geïnteresseerd en de stemming is uitstekend. We zorgen dat we goed verstaanbaar zijn en laten het mos voelen, ruiken  en bekijken door een loep. We bekijken, voelen en ruiken de ontluikende knoppen van beuk en vlier en ruiken de citroenachtige geur van naalden en druppels op de bast van de lariks. We horen de boomklever en de grote bonte specht en vertellen over de dassenburcht, het buizerdnest aan de rand van het bos. We zoeken de boomholte waarvan we vermoeden dat de bosuil er verblijft. Helaas krijgen we de eerder gesignaleerde halsbandparkieten niet te zien. De sfeer is goed, de mensen zijn vol aandacht en genieten zichtbaar van de verhalen, de natuur en de persoonlijke aandacht. Na een wandeling van ruim een uur zijn we allemaal terug in de grote zaal van de Amandelboom, waar bewoners zich verzameld hebben en we onthaald worden met muziek, bitterballen, een advocaatje met slagroom, applaus en bloemen voor de vrijwilligers en IVN gidsen. Wij gaan met een tevreden gevoel huiswaarts. Voor herhaling vatbaar!

Margriet, Irma, Lydia en Joke.

Toelichting bomenwandeling Amelisweerd.

In het kader van onze IVN-natuurgidsopleiding hebben wij Carmen Versteeg en Bert Roke als project een bomenwandeling op het landgoed Amelisweerd uitgekozen. Na de zomer van 2017 is Lydia van den Bosch ons komen versterken.

Inleiding
Vanaf het vroege voorjaar in 2017 hebben wij met onze mentor Jaap Milius enkele natuurterreinen in en om De Bilt verkend. Na een korte inventarisatie vonden wij het landgoed Amelisweerd het meest geschikt om daar een natuurwandeling uit te zetten. In het begin hebben we eerst het traject uitgezet, de afstand gemeten (ca. 4,5 km) en de tijdsduur van de wandeling, ca 1,5 à 2 uur ingeschat. Later hebben we dat natuurlijk wel nauwkeuriger nagemeten. Ook hadden we in het begin nog niet helder op ons netvlies wat nu de precieze aard van de wandeling zou worden, want er was zoveel mooie natuur te zien. Waar leggen we de nadruk op, of wat wordt het kernthema. We stapten er blanco in, we zouden wel zien. Het steeds veranderende aanzicht van de natuur door de jaargetijden heen bracht ons steeds weer in verrukking, maar ook in verwarring. In het voorjaar zijn er prachtige stinzenplanten te zien, gevolgd door de vele kruiden en in de herfst staan er overal fraaie paddenstoelen. Kunnen we dit nu wel of niet opnemen in de wandeling. Al gauw kwamen we er achter dat we keuzes moesten gaan maken en nogal wat zaken weglaten. Eigenlijk zouden we voor elk jaargetijde een aparte wandeling moeten maken, maar dit was te hoog gegrepen voor ons en bovendien de natuur laat zich niet vastleggen op door ons bepaalde tijdstippen. Wat is er bijvoorbeeld bij de overgang van het voorjaar naar de zomer nog te zien van wat we in het voorjaar hebben beschreven of gefotografeerd? Nee, de meest stabiele natuurelementen in de route zijn de bomen. Wij hebben ons daarom geconcentreerd op de bomen en is de wandeling een bomenwandeling geworden met als thema: “Wandelend langs bomen vertellen mens, dier en plant hun verhaal.”

De route
Vanuit de Uithof bij de Zandlaan zijn we gestart met het inventariseren van interessante natuur- en cultuurschatten. Het Hoge Bospad oplopend zie je dan direct al verschillende wilgensoorten waar veel over is te vertellen, hun groeiwijze, het beheer van de bomen (knotten) en de dieren die erin en erop leven. Verderop, links en rechts van het Hoge Bospad zijn nog veel meer natuur- en cultuurschatten te ontdekken, de zoete kers met zijn typische bast en honingklieren, en het fraaie “kussentjes”landschap. Als je geluk hebt kun je daar bij de sloot de fraaie ijsvogel zien. Het pad gaat verder door het Hoge Bos. Opvallend zijn de vleermuizenkasten. Daar vertellen we ook wat over. Aan het eind gaan we rechtsaf, de Vossegatsedijk op. We zien gelijk rechts over de sloot een Es, deze heeft duidelijk de essentakziekte. We vertellen wat over bomenziekten, want er staan ook Iepen langs de route die aan de iepziekte lijden en Paardenkastanjes die last hebben van de mineerrups. Van de Vossegatsedijk gaan we de Scheidingslaan op. Op deze laan kunnen we vertellen over de essenstoven en de vele fraaie bomen, waaronder de grijze Abele, de Beuk, Haagbeuk en de Zoete kers.

 We lopen het slingerpad in van het Engelse werk, dat onlangs door de beheerder stevig onderhanden is genomen, we komen langs een fraaie oude plataan en gaan via een bruggetje over een recreatieweide (hier hebben wij ook ons adoptieterrein), door een walnoten boomgaard. Bij dat bruggetje hebben wij misschien een probleem. Het bruggetje is er niet meer! Het zou wel weer terugkomen, maar wanneer en waar precies is nu (maart 2018) nog onduidelijk. We kijken het nog even aan. Misschien moeten we op het laatste moment de route alsnog aanpassen. Na de boomgaard komen we bij het landhuis Oud-Amelisweerd. Hier is ook een horecagelegenheid (de Veldkeuken). Van hieruit lopen we het trapezium in (er staat een informatiebord met uitleg over het trapeziumbos). Via de Domlaan en een zijweg komen we bij het “kokkenbosje” met de fraaie eik, de oudste boom van Amelisweerd. We vertellen wat over de Beeldenlaan en lopen de Achterlaan in met de fraaie beuken en tondelzwammen. We steken de Vossegatsedijk weer over en komen langs tamme kastanjes en een zeer mooie en grote Iep. Verder op staan in het Hoge Bos enkele Robinia’s, pseudo accacia’s. En zo komen we weer op het Hoge Bospad. Uiteindelijk hebben wij de route anders ingedeeld. In het definitieve document laten we de route beginnen bij het Landhuis Oud-Amelisweerd, omdat daar vlakbij een grote parkeerplaats is. Mensen die met de fiets komen kunnen natuurlijk de route ook aanvangen bij de Zandlaan in de Uithof, of bij de Scheidingslaan aan de Vossegatsedijk, waar ook een fietsparkeergelegenheid is.


Tenslotte
Wij hebben eind 2017 de bomenwandeling gepresenteerd aan onze medecursisten. Van hun feedback is dankbaar gebruik gemaakt. Ook hebben wij de bomenwandeling in maart 2018 laten testen door familie en kennissen. Hun feedback is ook verwerkt. Op enkele punten willen we nog wat verbeteringen aanbrengen. Dat gebeurt in maart/april 2018.
Wij willen Jaap Milius hartelijk bedanken voor zijn steun, enthousiasme en inzichten die hij ons heeft aangereikt. Het is jammer dat hij door de tegenslagen die hij heeft moeten verwerken de laatste tijd zijn steun aan ons op een lager pitje heeft moeten zetten. Wij hopen hem snel weer bij ons te hebben.
Op de vertaling van het PDF-document naar de app IZI travel voor de smartphone wordt nog gestudeerd. Of dat gaat lukken is op dit moment (maart 2018) nog niets te zeggen. We gaan wel ons best doen.


Bert Roke

Ouderen activiteit IVN De Bilt e.o. (15 januari 2017)

Tijdens de najaarsbijeenkomst van IVN de Bilt e.o. van 11 november 2017 in het sfeervolle Streekmuseum Vredegoed in Tienhoven, hadden we met een aantal enthousiaste IVNers vruchtbare brainstormsessies. Een aantal extra activiteiten voor 2018, het jaar waarin we ons 50 jarig bestaan vieren, stonden hierbij centraal. Eén ervan was de wens om iets voor de doelgroep ouderen te organiseren. Een groepje bestaande uit Joke Kamphuis, Rob Timmer, Ina van den Berge en Irma Manuputy maakten daarvoor een eerste aanzet. Op een later moment is deze aanzet verder uitgewerkt en zo is onze eerste “Grijs, Groen & Gelukkig activiteit’’ voor De Bremhorst in Bilthoven tot stand gekomen.
Met het project Grijs, Groen & Gelukkig, bezorgen al verschillende afdelingen van het IVN door heel Nederland, ouderen een gelukkige dag door hun de positieve effecten van de natuur te laten ervaren. Met hulp van zorgverleners, mantelzorgers en vrijwilligers laten ze ouderen genieten van natuurbeleving, beweging en buitenlucht. Hiervoor zijn speciale natuurkoffers ontwikkeld, die kunnen als basis/uitgangspunt gebruikt worden.
Bij een aantal leden van IVN De Bilt e.o. is er een grote wens om ook voor de ouderen in De Bilt deze ‘’groene uitjes’’ te kunnen organiseren. Een mogelijkheid voor onze ouderen om, eventueel ook zonder de deur uit te hoeven, de natuur te kunnen blijven beleven. Met de natuur naar binnen!
Na een zorgvuldige voorbereiding en in goed contact met de activiteitenleidster daar, verzorgden we onze eerste ouderen natuuractiviteit in woon-en zorgcentrum De Bremhorst te Bilthoven. Ons streven is om daar dit jaar vier natuuractiviteiten te organiseren met als thema’s Winter, Voorjaar, Zomer en Herfst. Op 15 januari zijn we dus met het thema Winter aan de slag gegaan en zaten er 14 nieuwsgierige ouderen aan onze ‘’ voor alle zintuigen uitdagende Wintertafel’’.
De tafel was beladen met wintergerelateerde voorwerpen, zoals oude schaatsen, mutsen, wanten en schapenwol, oude schoolprentjes, wintertakken en winterfoto’s, mossen, wintergroenten en specerijen.

Aan de hand van al die voorwerpen kwam er een geanimeerd gesprek op gang, vol herinneringen aan een vroeger leven. Alles ging van hand tot hand; er werd gevoeld en geroken, en tenslotte nog geproefd van een bakje, door Ina zelfgemaakte, stoofpeertjes. Een voorgelezen winterverhaaltje over het sneeuwklokje en een door iedereen meegezongen winterliedje maakten het extra sfeervol.
Dat de natuur een goede invloed heeft, door iedereen herkend wordt en uitnodigt tot sociaal contact hebben we zeker ervaren.De ouderen waren enthousiast en genoten, de tijd vloog om en we moesten beloven nog eens terug te komen. Dat gaan we zeker doen, waarbij we hopen dat we in de zomer ook een buitenactiviteit kunnen organiseren. Ideeën te over…… We hopen ons enthousiasme op den duur over te kunnen brengen binnen onze IVN afdeling. Want voor deze activiteit geld echt letterlijk en figuurlijk: ‘’Hoe meer ZIELEN, hoe meer vreugd’’.
Ons moto; Samen gaat het ook pas echt werken!
Met een prikkelende natuurgroet namens Joke, Rob en Ina   

Irma Manuputy, natuurgids in opleiding.