Herfstnatuuractiviteit IVN De Bilt e.o. bij De Bremhorst (12 november 2018)

Herfstnatuuractiviteit in De Bremhorst, 12 november 2018

Voor de vierde keer dit jaar verzorgden wij voor de bewoners van verzorgingshuis De Bremhorst een natuurmiddag, dit keer met het thema herfst.
Het was weer volle bak in het zaaltje met de kleurrijk opgemaakte tafel, met een mix van “oude klanten” en nieuwe geïnteresseerden.
Na de koffie/thee met herfstbonbons startten we met een herfstgedicht en een herfstlied, en daarna werden de meegebrachte takken met bessen, bottels en andere vruchten bekeken en besproken.
Na weer een enthousiast meegezongen oud lied, kwamen de paddenstoelen aan de beurt; wat zijn dat eigenlijk? Eigen vondsten en de prachtige foto’s van Wim Westland passeerden.
Daarna de herfstgroente en -fruit -een feest der herkenning-, gevolgd door een verhaaltje over de wintervoorraden van dieren. De doosjes met eikels, beukennootjes, kastanjes, walnoten e.d. gingen rond.

Toen nog verteld waarom de bladeren in de herfst verkleuren en afvallen; en daarna maakten de bewoners met naald en draad grote bladslingers van allerlei soorten gekleurd blad. Daarmee versierden we de muren van het zaaltje. Tot slot nuttigden we nog een bakje appel-compote.
Het was een gezellige middag en de aanwezigen, ook wij, genoten ervan.

Onze gasten vonden het jammer dat we volgend jaar niet terugkomen op De Bremhorst. We zijn namelijk van plan deze cyclus van vier natuurmiddagen aan de bieden aan andere verzorgings- en/of verpleeghuizen, met behulp van de folder die in de maak is.

Irma Manuputy
Lydia van den Bosch
Ina van den Berge

Zomernatuuractiviteit IVN De Bilt e.o. bij De Bremhorst (9 juli 2018)

Onze derde natuuractiviteit -thema zomer- in De Bremhorst in Bilthoven wilden we graag in de tuin van het verzorgingshuis laten plaatsvinden. Maar daar hadden we de verkeerde datum voor geprikt; bewolking en regendreiging staken er een stokje voor.

Noodgedwongen binnen, in de activiteitenruimte, hebben we een fraaie opstelling gemaakt, met voor de deur een strandje met bijbehorende attributen.
Met het geluid van rollende branding en krijsende meeuwen werden de deelnemers ontvangen. Er kwamen acht geïnteresseerden, minder dan bij de vorige bijeenkomsten, wat te maken had met interne  miscommunicatie door vakantie van de activiteitenbegeleidster.

Irma vertelt over Lisdodde

Irma deed de aftrap met een geestig gedicht over de hitte van Annie M.G. Smidt. En daarna was er van alles te zien, te voelen, te ruiken, te proeven en te bepraten.

Er werd gewoeld door een bakje met zand en schelpen, herinneringen opgehaald bij foto’s van het verdwenen Biltse meertje, uitvergrotingen van insecten en oude schoolplaten van zeedieren bekeken, naar herkenning gezocht bij de meegebrachte collectie wilde bloemen, kruiden en zomergroenten, geluisterd naar een stukje tekst uit Jac. P. Thijsse’s “Zomer”, en gesnoept van een ijsje en een schaaltje zomerfruit.

Het leverde een geanimeerde conversatie op en twee uur vlogen om. We besloten met een toepasselijk lied.

De ervaring  van deze middag konden wij goed gebruiken als oefening in het kader van de IVN-cursus Natuur doet je goed, die wij met zijn drieën deze zomer hebben gevolgd. 

In de planning staat nog een herfst-activiteit, en dan is de cirkel rond.

Irma Manuputy

Lydia van den Bosch

Ina van den Berge

Vlindernacht/avond IVN De Bilt (24 augustus 2018)

Op vrijdagavond 24 augustus was door twee leden van IVN De Bilt, Roel Maas-Bakker en Rob Timmer, een vlinderavond georganiseerd. In de tuin van Rob te Hollandsche Rading werd een vlinderval opgesteld en omstreeks 21.15 uur aangezet.

Rob Timmer geeft uitleg bij de vlinderval

Helaas zat het weer niet mee. Het was koud en nat vergeleken met de weken warmte en droogte.
Er vloog nagenoeg niets. Een nachtvlinder, de Gerimpelde spanner (Macaria liturata) en één (vreemd genoeg) dagvlinder, de Atalanta (Vanessa atalanta)
Echter wel een aantal Buxusmotten (Cydalima perspectalis). Een invasieve exoot die in recordtijd Nederland aan het veroveren is. De rupsen vreten tot grote angst van de tuinliefhebbers de Buxusplanten geheel kaal.  
Toch is het een heel mooi vlindertje, melk wit met bruin en een geel zwart achterlijf. De vleugels hebben een parelmoerachtige glans. Ook werd een sluipvlieg gespot. Ook een heel apart beestje.

Buxusmotten hebben  een parelmoerachtige glans

Toen met een grote flits en wat gedonder de regen begon te vallen is om ca.23.00 uur de val uitgezet.
De aanwezigen waren echter wel enthousiast en één ging zelfs ook aan de slag met een vlinderval. Met dank aan Marga, de vrouw van Rob, voor de goede verzorging met appelgebak, koffie en drankjes. In totaal kwamen 18 mensen op de uitnodiging in het uitgebreide artikel van de Vierklank hierover op af.

Voorjaarsactiviteit IVN De Bilt e.o. bij De Bremhorst (30 april 2018)

Vol verwachting gingen wij (Joke Kamphuis, Irma Manuputy en Ina van den Berge) met ons karretje volgeladen aan het begin van de middag de ruimte inrichten voor de tweede editie van deze IVN-jubileum-activiteit, de lente-natuurmiddag. Zouden de deelnemers van de vorige keer (de winternatuur-middag) weer aanschuiven? Toen we onze lentetafel ingericht hadden -fris, kleurrijk en uitnodigend- en iedereen binnen was – dat laatste duurt wel een half uurtje - bleek de groep van 10 voor de helft uit januari-deelnemers te bestaan, en voor de helft uit nieuwe. Verschillende januari-deelnemers waren inmiddels overleden of waren ziek; ja, daar moet je rekening mee houden in een verzorgingshuis.

We startten het programma met een lente-verhaal, voorgelezen door Irma. Daarna kwamen de door Joke en Ina meegebrachte takken van bomen en heesters, en voorjaarsbloemen, vers uit bos en berm, aan bod. Vertellen, reageren, voelen en ruiken.

Verder waren er nog opgezette vogeltjes (die zongen met behulp van de vogelapp op de telefoon), vogelnestjes met (lege) eitjes, en potten met slakken en kikkervisjes te zien. Daarna kwamen de voorjaarsgroenten en -kruiden aan de beurt. Alles ging van hand tot hand en riep veel reacties en herinneringen op.
Nadat onze zelfgebakken konijnenkoekjes verorberd waren, zette Irma tot slot het lied van de wielewaal in, dat de meeste deelnemers konden meezingen.
Het was een geanimeerde en gezellige middag; de deelnemers en wijzelf hebben er van genoten.

Helaas moet Joke door verhuizing in de loop van dit jaar afhaken. Evengoed willen we de cyclus afmaken met een zomer- en herfst-activiteit.

De mieren van Irma en Henk

Rode kale bosmier

Wij zijn Irma Manuputy en Henk Yperlaan.
Wij volgen de gidsenopleiding van het IVN De Bilt e.o.
Een van de opdrachten die wij doen is onderzoek naar de flora en fauna in een gedeelte van het Leijense bos / Beukenburg. Er zijn in dit gebied veel mierenhopen te vinden van de rode kale bosmier, één daarvan bevindt zich vlak langs het pad dat ligt bij het gebiedje dat wij hebben gekozen om te monitoren. Wij volgen de ontwikkelingen van het bos en de mierenhopen gedurende vier seizoenen. We zijn enthousiast gestart in maart 2016.

Irma en Henk

De mieren waren in het begin nog weinig actief, maar bij het warmer worden, werden ze steeds actiever. In de zomer zijn de mieren tot ver van hun kolonie te vinden, druk bezig met het verzamelen van plantaardig en dierlijk materiaal. Hun nesten waren al snel hersteld van de geleden winterschade. Zij krioelen over het pad, klimmen tot hoog in de naaldbomen, op zoek naar luizen en andere kleine insecten. In het najaar worden hun activiteiten langzaam steeds minder zichtbaar. Ze trekken zich terug in hun mierenhopen. Er is voor ons steeds minder om waar te nemen.

10 december viel er een pak sneeuw

Bij het invallen van de winter en de komst van echt koude dagen is er van activiteiten van de mieren bijna helemaal niets waar te nemen, maar dit jaar eindigde spectaculair. Op 10 december viel er een flink pak sneeuw, de mierenhoop verdween onder een dik sneeuwdek, op de takken van de er omheen staande naaldbomen werd het pak sneeuw een zware last. Sommige takken begonnen te zakken waardoor de sneeuw eraf gleed op lagere takken, deze gingen door het ineens toegenomen gewicht kraken en scheurden met een luide knal van de boom. Toen de sneeuw weggesmolten was lagen her en der grote takken van de Douglassen die hier in vrij grote hoeveelheid staan. Op het mierennest lagen meerdere takken.

3 januari na de storm

En toen kwam op 3 januari 2018 een flinke winterse storm, bijna twee weken later gevolgd door een nog hardere storm. Takken scheurden af, hele bomen gingen tegen de vlakte, in hun val kleine boompjes en takken van andere bomen meenemend. De boswachter heeft het hout dat op de paden lag laten opruimen, de takken zijn naar de zijkanten van ons pad gegooid en ons mierennest was verdwenen onder een grote hoeveelheid, kris kras door elkaar liggende takken.
Wij zijn heel benieuwd hoe de mieren op deze gebeurtenissen gaan reageren. De komende tijd zullen we heel nauwlettend gaan observeren wat de mieren gaan doen, kunnen zij dit overleven, gaan ze verhuizen of maken ze gebruik van deze takken om hun mierenhoop groter en hoger te maken met een stevig fundament van grote takken. Voorlopig zullen we het nog niet weten, het is nu te koud voor enige activiteit van de mieren.     

Henk en Irma                                                 

Natuurexcursie met bewoners van de Amandelboom (9 maart 2018)

Op verzoek van de activiteitenbegeleidster van de Amandelboom gaan we in het kader van NL Doet een boswandeling maken met ouderen in het Houdringhebos. Na een zeer koude periode, door sommigen wel ijsbeerweer genoemd, is dan eindelijk de Lente aangebroken. Het bos is ontwaakt, de temperatuur is aangenaam, wij hebben er zin in en de belangstelling onder de bewoners is groot.

Er gaan zeker 11 mensen in rolstoelen mee, 11 vrijwilligers om de rolstoelen te duwen en nog 5 wandelaars. Samen met de IVN gidsen bestaat de groep dus uit ruim 30 personen. We splitsen de groep in tweeën en gaan van start, door het hekje van de Amandelboom lopen we zo het bos in. Een bonte stoet vormen we.

De belangstelling is groot

We staan stil bij haarmos en gaffeltandmos, speenkruid dat net opkomt, de begroeiing bestaat uit beuken, eiken, taxus, hulst en verderop grove den, fijnspar en lariks. Het publiek is bijzonder geïnteresseerd en de stemming is uitstekend. We zorgen dat we goed verstaanbaar zijn en laten het mos voelen, ruiken  en bekijken door een loep. We bekijken, voelen en ruiken de ontluikende knoppen van beuk en vlier en ruiken de citroenachtige geur van naalden en druppels op de bast van de lariks. We horen de boomklever en de grote bonte specht en vertellen over de dassenburcht, het buizerdnest aan de rand van het bos. We zoeken de boomholte waarvan we vermoeden dat de bosuil er verblijft. Helaas krijgen we de eerder gesignaleerde halsbandparkieten niet te zien. De sfeer is goed, de mensen zijn vol aandacht en genieten zichtbaar van de verhalen, de natuur en de persoonlijke aandacht. Na een wandeling van ruim een uur zijn we allemaal terug in de grote zaal van de Amandelboom, waar bewoners zich verzameld hebben en we onthaald worden met muziek, bitterballen, een advocaatje met slagroom, applaus en bloemen voor de vrijwilligers en IVN gidsen. Wij gaan met een tevreden gevoel huiswaarts. Voor herhaling vatbaar!

Margriet, Irma, Lydia en Joke.

Toelichting bomenwandeling Amelisweerd.

In het kader van onze IVN-natuurgidsopleiding hebben wij Carmen Versteeg en Bert Roke als project een bomenwandeling op het landgoed Amelisweerd uitgekozen. Na de zomer van 2017 is Lydia van den Bosch ons komen versterken.

Inleiding
Vanaf het vroege voorjaar in 2017 hebben wij met onze mentor Jaap Milius enkele natuurterreinen in en om De Bilt verkend. Na een korte inventarisatie vonden wij het landgoed Amelisweerd het meest geschikt om daar een natuurwandeling uit te zetten. In het begin hebben we eerst het traject uitgezet, de afstand gemeten (ca. 4,5 km) en de tijdsduur van de wandeling, ca 1,5 à 2 uur ingeschat. Later hebben we dat natuurlijk wel nauwkeuriger nagemeten. Ook hadden we in het begin nog niet helder op ons netvlies wat nu de precieze aard van de wandeling zou worden, want er was zoveel mooie natuur te zien. Waar leggen we de nadruk op, of wat wordt het kernthema. We stapten er blanco in, we zouden wel zien. Het steeds veranderende aanzicht van de natuur door de jaargetijden heen bracht ons steeds weer in verrukking, maar ook in verwarring. In het voorjaar zijn er prachtige stinzenplanten te zien, gevolgd door de vele kruiden en in de herfst staan er overal fraaie paddenstoelen. Kunnen we dit nu wel of niet opnemen in de wandeling. Al gauw kwamen we er achter dat we keuzes moesten gaan maken en nogal wat zaken weglaten. Eigenlijk zouden we voor elk jaargetijde een aparte wandeling moeten maken, maar dit was te hoog gegrepen voor ons en bovendien de natuur laat zich niet vastleggen op door ons bepaalde tijdstippen. Wat is er bijvoorbeeld bij de overgang van het voorjaar naar de zomer nog te zien van wat we in het voorjaar hebben beschreven of gefotografeerd? Nee, de meest stabiele natuurelementen in de route zijn de bomen. Wij hebben ons daarom geconcentreerd op de bomen en is de wandeling een bomenwandeling geworden met als thema: “Wandelend langs bomen vertellen mens, dier en plant hun verhaal.”

De route
Vanuit de Uithof bij de Zandlaan zijn we gestart met het inventariseren van interessante natuur- en cultuurschatten. Het Hoge Bospad oplopend zie je dan direct al verschillende wilgensoorten waar veel over is te vertellen, hun groeiwijze, het beheer van de bomen (knotten) en de dieren die erin en erop leven. Verderop, links en rechts van het Hoge Bospad zijn nog veel meer natuur- en cultuurschatten te ontdekken, de zoete kers met zijn typische bast en honingklieren, en het fraaie “kussentjes”landschap. Als je geluk hebt kun je daar bij de sloot de fraaie ijsvogel zien. Het pad gaat verder door het Hoge Bos. Opvallend zijn de vleermuizenkasten. Daar vertellen we ook wat over. Aan het eind gaan we rechtsaf, de Vossegatsedijk op. We zien gelijk rechts over de sloot een Es, deze heeft duidelijk de essentakziekte. We vertellen wat over bomenziekten, want er staan ook Iepen langs de route die aan de iepziekte lijden en Paardenkastanjes die last hebben van de mineerrups. Van de Vossegatsedijk gaan we de Scheidingslaan op. Op deze laan kunnen we vertellen over de essenstoven en de vele fraaie bomen, waaronder de grijze Abele, de Beuk, Haagbeuk en de Zoete kers.

 We lopen het slingerpad in van het Engelse werk, dat onlangs door de beheerder stevig onderhanden is genomen, we komen langs een fraaie oude plataan en gaan via een bruggetje over een recreatieweide (hier hebben wij ook ons adoptieterrein), door een walnoten boomgaard. Bij dat bruggetje hebben wij misschien een probleem. Het bruggetje is er niet meer! Het zou wel weer terugkomen, maar wanneer en waar precies is nu (maart 2018) nog onduidelijk. We kijken het nog even aan. Misschien moeten we op het laatste moment de route alsnog aanpassen. Na de boomgaard komen we bij het landhuis Oud-Amelisweerd. Hier is ook een horecagelegenheid (de Veldkeuken). Van hieruit lopen we het trapezium in (er staat een informatiebord met uitleg over het trapeziumbos). Via de Domlaan en een zijweg komen we bij het “kokkenbosje” met de fraaie eik, de oudste boom van Amelisweerd. We vertellen wat over de Beeldenlaan en lopen de Achterlaan in met de fraaie beuken en tondelzwammen. We steken de Vossegatsedijk weer over en komen langs tamme kastanjes en een zeer mooie en grote Iep. Verder op staan in het Hoge Bos enkele Robinia’s, pseudo accacia’s. En zo komen we weer op het Hoge Bospad. Uiteindelijk hebben wij de route anders ingedeeld. In het definitieve document laten we de route beginnen bij het Landhuis Oud-Amelisweerd, omdat daar vlakbij een grote parkeerplaats is. Mensen die met de fiets komen kunnen natuurlijk de route ook aanvangen bij de Zandlaan in de Uithof, of bij de Scheidingslaan aan de Vossegatsedijk, waar ook een fietsparkeergelegenheid is.


Tenslotte
Wij hebben eind 2017 de bomenwandeling gepresenteerd aan onze medecursisten. Van hun feedback is dankbaar gebruik gemaakt. Ook hebben wij de bomenwandeling in maart 2018 laten testen door familie en kennissen. Hun feedback is ook verwerkt. Op enkele punten willen we nog wat verbeteringen aanbrengen. Dat gebeurt in maart/april 2018.
Wij willen Jaap Milius hartelijk bedanken voor zijn steun, enthousiasme en inzichten die hij ons heeft aangereikt. Het is jammer dat hij door de tegenslagen die hij heeft moeten verwerken de laatste tijd zijn steun aan ons op een lager pitje heeft moeten zetten. Wij hopen hem snel weer bij ons te hebben.
Op de vertaling van het PDF-document naar de app IZI travel voor de smartphone wordt nog gestudeerd. Of dat gaat lukken is op dit moment (maart 2018) nog niets te zeggen. We gaan wel ons best doen.


Bert Roke

Ouderen activiteit IVN De Bilt e.o. (15 januari 2017)

Tijdens de najaarsbijeenkomst van IVN de Bilt e.o. van 11 november 2017 in het sfeervolle Streekmuseum Vredegoed in Tienhoven, hadden we met een aantal enthousiaste IVNers vruchtbare brainstormsessies. Een aantal extra activiteiten voor 2018, het jaar waarin we ons 50 jarig bestaan vieren, stonden hierbij centraal. Eén ervan was de wens om iets voor de doelgroep ouderen te organiseren. Een groepje bestaande uit Joke Kamphuis, Rob Timmer, Ina van den Berge en Irma Manuputy maakten daarvoor een eerste aanzet. Op een later moment is deze aanzet verder uitgewerkt en zo is onze eerste “Grijs, Groen & Gelukkig activiteit’’ voor De Bremhorst in Bilthoven tot stand gekomen.
Met het project Grijs, Groen & Gelukkig, bezorgen al verschillende afdelingen van het IVN door heel Nederland, ouderen een gelukkige dag door hun de positieve effecten van de natuur te laten ervaren. Met hulp van zorgverleners, mantelzorgers en vrijwilligers laten ze ouderen genieten van natuurbeleving, beweging en buitenlucht. Hiervoor zijn speciale natuurkoffers ontwikkeld, die kunnen als basis/uitgangspunt gebruikt worden.
Bij een aantal leden van IVN De Bilt e.o. is er een grote wens om ook voor de ouderen in De Bilt deze ‘’groene uitjes’’ te kunnen organiseren. Een mogelijkheid voor onze ouderen om, eventueel ook zonder de deur uit te hoeven, de natuur te kunnen blijven beleven. Met de natuur naar binnen!
Na een zorgvuldige voorbereiding en in goed contact met de activiteitenleidster daar, verzorgden we onze eerste ouderen natuuractiviteit in woon-en zorgcentrum De Bremhorst te Bilthoven. Ons streven is om daar dit jaar vier natuuractiviteiten te organiseren met als thema’s Winter, Voorjaar, Zomer en Herfst. Op 15 januari zijn we dus met het thema Winter aan de slag gegaan en zaten er 14 nieuwsgierige ouderen aan onze ‘’ voor alle zintuigen uitdagende Wintertafel’’.
De tafel was beladen met wintergerelateerde voorwerpen, zoals oude schaatsen, mutsen, wanten en schapenwol, oude schoolprentjes, wintertakken en winterfoto’s, mossen, wintergroenten en specerijen.

Aan de hand van al die voorwerpen kwam er een geanimeerd gesprek op gang, vol herinneringen aan een vroeger leven. Alles ging van hand tot hand; er werd gevoeld en geroken, en tenslotte nog geproefd van een bakje, door Ina zelfgemaakte, stoofpeertjes. Een voorgelezen winterverhaaltje over het sneeuwklokje en een door iedereen meegezongen winterliedje maakten het extra sfeervol.
Dat de natuur een goede invloed heeft, door iedereen herkend wordt en uitnodigt tot sociaal contact hebben we zeker ervaren.De ouderen waren enthousiast en genoten, de tijd vloog om en we moesten beloven nog eens terug te komen. Dat gaan we zeker doen, waarbij we hopen dat we in de zomer ook een buitenactiviteit kunnen organiseren. Ideeën te over…… We hopen ons enthousiasme op den duur over te kunnen brengen binnen onze IVN afdeling. Want voor deze activiteit geld echt letterlijk en figuurlijk: ‘’Hoe meer ZIELEN, hoe meer vreugd’’.
Ons moto; Samen gaat het ook pas echt werken!
Met een prikkelende natuurgroet namens Joke, Rob en Ina   

Irma Manuputy, natuurgids in opleiding.