IVN De Bilt de Markt op (14 september 2019)

De IVN De Bilt kraam 

Zaterdag 14 september was het weer zover. De jaarlijkse Marktdag in De Bilt. Ook nu was er door de IVN afdeling De Bilt een kraam afgehuurd.
Door Roel Maas-Bakker en ondergetekende werd de stand ingericht met foldermateriaal, posters, info over teken et cetera.

Maar de meeste aandacht werd wel getrokken door de uitgestalde verzameling geprepareerde insecten, zaden, veren van vogels, braakballen, paddenstoelen, sporen van dieren et cetera. Alles in doorzichtige kunststof bakjes waardoor men alles ook even kon vasthouden en van dichtbij kon bewonderen.

Het was prachtig weer. De Halsbandparkieten vlogen tegenover ons door de bomen terwijl de vlinders en libellen/juffers door en over de kraam vlogen.
Het was de gehele dag best wel druk en werd de kraam gepasseerd door mensen in allerlei pluimage. Onze stand werd regelmatig en met door diverse mensen met veel aandacht bezocht. De marktbezoekers, waaronder aardig wat jeugd, werden desgevraagd de dingen uitgelegd, zoals over de braakballen van de uilen, de diverse veren, de vlinders, kevertjes, de zaden en sporen van dieren maar  vooral ook de Hoornaars. De thans wel heel bekende grote Wespensoort waar een ieder best wel ontzag voor heeft. 

Er werd uitleg gegeven over tentoongestelde
natuurvondsten

Ook werd duidelijk dat de natuur meer leeft bij de mensen hetgeen bleek uit het fenomeen dat je met je mobiele telefoon hele mooie foto kan maken van beestjes. Diverse “exotische” rupsen et cetera, passeerden de revue en soms moesten we echt even achter ons oor krabben om er achter te komen welke vlinder er bijvoorbeeld uit zou kunnen komen. Dat ze soms in het buitenland waren genomen maakte het er niet eenvoudiger op en moesten we een antwoord schuldig blijven.

Aan de diverse belangstellenden werd de kaarten-set tekeningen van de Big Five van De Bilt, (gemaakt tijdens 50 jarig jubileum van de afdeling De Bilt verleden jaar), uitgereikt. Vaak gepaard met de folder met info over de werkzaamheden en doelstellingen van het IVN zodat ze mogelijk gemotiveerd werden om lid te worden.

Kortom het was een dag die in no time voorbij was en ons met een tevreden gevoel naar huis kon laten gaan.

Met dank aan enkele IVN leden (Jaap Milius, Jaap Oskam, Jan Hoen, Theo Hovels en Patrick Greven) die ook een gedeelte van de dag hebben meegeholpen.

16 september 2019
Hollandsche Rading
Rob Timmer.

Prachtig florerend Bloeyendael (26 mei 2019)

Wat was het een mooie bomenwandeling in Bloeyendael, afgelopen zondag! Ongeveer  36  mensen liepen met IVN gidsen mee om te zien waar Bloeyendael haar naam aan ontleent. Bloeiend en nog eens bloeiend. Een fantastische wandeling op een klein gebied waar niet alleen allerlei inheemse bomen zoals essen, elzen, wilgen, populieren, esdoorns te vinden zijn. Maar ook nu al die bloeiers. Struiken, zoals (Gelderse)rozen, en diverse soorten kornoeljes. 

En dan die al die bebloemde oevers, bloemenweiden, en fleurige hooilandjes. Als u de kans heeft is nu het moment om die bijzondere pracht en praal te zien in het park. Velden met al die gele sterretjes van de scherpe boterbloem en grote ratelaar, roze fonkelende roze adderwortels, lila phacelia en meerdere kleursoorten klaver, waaronder de vel rode inkarnaat klaver. Te veel soorten om op te noemen. Eén groot veldboeket. Voor een belangrijk deel is deze bloemenpracht te danken aan de vrijwilligers van de stichting Bloeyendael die met zorg dit kleine groene walhalla, op de grens met De Bilt en aan de rand van Utrecht, beheren en koesteren. En met succes! Bedreiging door de invasie van exoten zoals grote kroosvaren, Amerikaanse rivierkreeft, maar ook de plannen voor bebouwing in de aangrenzende gebieden is een belangrijke zorg voor de stichting. Wat is bereikt met dit gebied is een pareltje, en dat moeten we behouden!

Mierenwandeling Beukenburg - De Leyen (12 mei 2019)

Op de parkeerplaats van het recreatieterrein van de Leijen, kwamen 14 belangstellenden samen om in het gebied Beukenburg en de Leyen meer te weten te komen over de rode bosmier. Voorafgaand aan de wandeling, die soms letterlijk door het struikgewas ging, werd een korte uitleg gegeven over het IVN en zijn doelstelling. Daarna volgde de introductie tot de rode kale bosmier en de rode behaarde bosmier. Beide soorten zijn aan elkaar verwant en kunnen ook hybridiseren. De rode kale bosmier is echter minder agressief dan de behaarde.

Het eerste deel van de wandeling ging over gebaande paden en daar troffen we gelijk het grootste koepelnest aan. Dit nest is in ongeveer een jaar tijd ontstaan. Een enkel nest kan honderdduizenden mieren en meerdere koninginnen bevatten. Aan de hand van foto’s werden de verschillende mieren, zoals werksters, koninginnen en mannetjes uitgelegd. Tevens werd duidelijk dat een groot deel van het nest zich ondergronds bevindt.

In de omgeving van het mierennest is de samenwerking van de mieren met de omgeving goed zichtbaar. Rondom het nest zien we al direct de planten stinkende gouwe en rankende helmbloem. Beide planten produceren zaden met een wit aanhangsel dat aantrekkelijk voedsel voor mieren is. Tijdens het transport van het mierenbroodje, breekt het zaad vaak af. Waardoor de plant door de mieren verspreid wordt. De rode kale bosmier beweegt zich in een straal van ongeveer 100 meter rondom het nest.

Op een berk in de buurt van het nest zien we een stoet mieren de boom beklimmen. In de boom bevinden zich bladluizen. De mieren zijn dol op de uitwerpselen van de luizen vanwege de glucose en platenresten die als voedsel dienen. Als wederdienst bieden de mieren de bladluizen bescherming door ze te beschermen tegen hun predatoren, zoals het lieve heersbeestje o.a. ter overwintering in hun nest.

 Mieren onderweg naar bladluizen (symbiose)

Een eindje verder treffen we een verlaten nest, zonder enige activiteit van mieren, aan. Hier zien we geen rankende helmbloem of stinkende gouwe.

We lopen terug en gaan vanaf de parkeerplaats van het pad af, het bos in. Vorig jaar was daar nog een manshoog nest. Nu treffen we daar een afvlakt nest aan. Er zit nog leven in en er lijken zich twee kleinere hopen te ontwikkelen. Het ziet er een beetje troosteloos uit en naarmate je langer rondkijkt, ziet het bos er ook troosteloos uit. De naaldbomen in de nabije omgeving zijn allemaal aangetast of zelfs helemaal dood. Ze zien er kaal uit en de bast laat los. Is dit een gevolg van de droogte waardoor de bomen kwetsbaar worden voor de letterzetter?. Mogelijk, maar dat kunnen we niet direct vaststellen. Er is duidelijk iets aan de hand met de bomen.

In de directe omgeving zijn meerder nesten, een kolonie. De meeste zien er minder vitaal uit. Is dit een gevolg van de omgeving of hebben natuurlijke vijanden toegeslagen?. We zien vrijwel onder een nest een dassenhol. De das is dol op mieren en ook de groene specht, eveneens aanwezig in dit gebied, kan grote schade aanrichten aan een mierennest. Maar meestal gebeurt dat wanneer andere voedingsbronnen schaars zijn. Ook de groene specht is dol op mieren. Mogelijke sporen zien we bij andere nesten in dit gebied. Deze nesten ogen eveneens niet zo vitaal.

We lopen terug richting de parkeerplaats onderweg zien we holletjes van muizen, slaapplaatsen van reeën. Iemand merkte op dat er vroeger tijdens het hardlopen meer reeën gezien werden dan nu. Wij weten dat niet en schatten in dat er ruim 20 reeën zijn in dit gebied.

  

Een plakkaat van mieren dat zich lekker opwarmt in de zon.

We komen bij een stukje vitaler bos en zien daar een nieuw mierennest. Ze redden zich wel als ze de kans krijgen, maar dan moeten ze daar wel de ruimte voor krijgen!.

Aantal deelnemers: 14, waaronder 2 kinderen

Locatie: Beukenburg/Leyensebos

Gidsen: Irma Manuputy, Henk IJperlaar en Jan Hoen

Excursie-serie "Bomen leren kenen" - Landgoed Houderinge (17 maart 2019)

“En deze naalden ruiken naar sinaasappels!” 

Zo’n 25 mensen gingen afgelopen zondag mee op bomenexcursie met vijf IVN-natuurgidsen. Een ‘rondje ijsbaan’ op landgoed Houdringe, was de eerste van vier excursies ‘Bomen leren (her)kennen’ die IVN De Bilt organiseert.

Doorknikkende’ takken van de witte paardenkastanje met doorkijk naar huize Houdringe.

Het is toch ongelofelijk dat op zo’n klein stukje van het landgoed zoveel aan soorten te vinden zijn. En onderscheid te kunnen maken tussen die grote variatie aan soorten stonden we stil bij uiterlijke kenmerken van ongeveer 40 bomen en struiken.
Volgroeide bomen karakteriseren het landgoed door hun eigen specifieke vorm dat het landschap visueel bepaalt waar ze deel vanuit maken. Maar ga je in meer detail kijken dan let je in dit jaargetijde natuurlijk vooral op de knoppen van de bomen: wat is de kleur, en de vorm?  Spits, klein, behaard? En ook de stand van de knoppen helpt bij het op naam brengen.

De gevleugelde vruchten en kruislings tegenover elkaar staande knoppen van de Spaanse aak

Maar sommige soorten kun je ‘blind herkennen’ op de geur die de blad of knop afgeeft als je ze fijnwrijft. De Reuze Zilverspar ruikt naar sinaasappel. En ja, inderdaad mensen knikken instemmend als de fijngewreven naalden worden doorgegeven. De geur van groene appeltjes verraadt dat we te maken hebben met een Douglasspar. Maar zo legt gids Lydia van den Bosch uit, ook de kruidige ‘Sandlewood’ geur duidt op de amberboom en de ‘vissige vieze geur’ hoort ontegenzeggelijk bij de vlier. Maar naast kijken naar, en ruiken aan bomen, voelt de ene boom ook heel anders aan dan de andere. De zacht sponzige schors van de Mammoetboom bijvoorbeeld, daar kun je zonder knokkelschade hard tegenaan boksen! Het inzetten van al je zintuigen verrijkt de beleving en ervaring van bomen, daar kwamen de deelnemers achter tijdens deze wandeling.

De eerst volgende bomenwandeling  van IVN De Bilt is ‘Bomen in blad en bloei’. Deze staat op de rol voor 21 april 2019, 11 uur. We lopen dan een bomenrondje in het van Boetzelaer-park. Nadere informatie volgt nog in de Vierklank.

Tekst: Jaap Milius
Foto's: Wim Westland

IVN De Bilt 50 jaar - verslag jubileumfeest (10 november 2018)

IVN De Bilt e.o. vierde haar 50 jarig bestaan afgelopen zaterdagmiddag
10 november met een feestelijke jubileum in de Schakel.

Het Instituut voor Natuurbeschermingseducatie, afgekort IVN werd in 1960 opgericht. Het kwam voort uit de ‘Bond tegen Verontreiniging van Natuur en Stad’, opgericht in 1939. De bond had tot doel via ‘natuurwachters’ ongewenst gedrag van bezoekers in natuurgebieden te corrigeren. Vandaag de dag kennen we de groene BOA’s  (Buitengewoon Opsporingsambtenaren). De IVN-oprichters hadden nauwe betrekkingen met deze ‘bond’ maar wilden in plaats van corrigeren meer ‘educatie bedrijven’. Spoedig ontstonden overal afdelingen in het land, zo ook in De Bilt of eigenlijk in Bilthoven. De eerste jaren stonden in het teken van het opleiden van natuurgidsen. Het septembernummer 1970 van de Kampioen (ANWB) meldt de eerste publiekswandelingen uit onze rijke geschiedenis.

Publiekswandelingen en het uitzetten van wandelroutes bleef jarenlang de belangrijkste activiteit naast het met enige regelmaat organiseren van opleidingen tot Natuurgids. Vandaag de dag houden we ons ook bezig met andere activiteiten. Voor ouderen (Groen, Grijs & Gelukkig) die nauwelijks meer buiten kunnen komen brengen we de natuur naar de verzorgingshuizen. We inventarisenwat er leeft in ons gebied, verzorgen van kortere cursussen zoals Tuinreservaten, organiseren Kinder Natuur Activiteiten in samenwerking met het Utrechts Landschap en we hebben een actieve werkgroep Communicatie. Last but not least een actieve werkgroep Milieu en Duurzaamheid waarvan de leden succesvol het beleid in onze omgeving beïnvloeden.

Tijdens de feestelijke jubileummiddag konden de genodigden uitgebreid kennis maken met de activiteiten van de diverse werkgroepen. Onze voorzitter opende het formele gedeelte door in een korte toespraak terug te blikken op het verleden en een verwachting uit te spreken voor de toekomst. Op naar de 100!

Onderdeel van de feestelijke middag was ook om de gemeente iets mee te geven. Een werkgroep heeft een jubileumfietsroute uitgezet rond gemeente De Bilt met de toepasselijk naam 'Van Veenplas tot Heuvelrug'. Nico Kussendrager, initiator van deze route, kon dan ook een prachtige fietsroute, beschreven in een fraai boekje  overhandigen aan André Landwehr, wethouder en portefeuillehouder van Recreatie en toerisme. Dhr. Landwehr was verheugd dat er aandacht wordt besteed aan de Natuur rond De Bilt, en dat je met deze fietstocht weer andere plekjes van gemeente De Bilt ontdekt. Hij zal kijken of het mogelijk is dit te verbinden met de waterlinie route.

Onderdeel van de jubileumactiviteiten was ook een georganiseerde fotowedstrijd met als thema 'Het feest van de natuur'.
Dit leverde maar liefst 44 fraaie inzendingen. Zowel een juryprijs als ook een publieksprijs werden uitgereikt.

Na de pauze verzorgde Mark Mieras de jubileumlezing met het thema "Een Beetje Natuur, een Groot Effect". Mark Mieras is wetenschapsjournalist, gespecialiseerd in de hersenen. Hij heeft zich verdiept in wat de Natuur doet met de hersenen van mensen. Het is verbluffend als je ziet wat volgens onderzoeken de effecten zijn op mensen van slechts een enkele boom in een woonwijk doet. Of wat het verschil is tussen een lunchpauzewandeling in de stad of in een groene omgeving. Een inspirerende lezing die ons motiveert om met onze activiteiten door te gaan.

Al met al een zeer geslaagde middag die werd afgesloten met een borrel.

Christ-Jan Nederlof
Wim Westland

• Foto's Wim Westland. Bekijk ook het fotoalbum van de jubileummiddag
• Lezing Mark Mieras "Een Beetje Natuur, een Groot Effect" Factsheet 
• Webalbum met alle inzendingen fotowedstrijd "Het feest van de natuur"
• Jubileumfietsroute Van Veenplas tot Heuvelrug""